Opleiden buiten de OK heeft de toekomst
WERVEN & TOELEIDENOm de tekorten aan vaste anesthesiemedewerkers, operatieassistenten en recoveryverpleegkundigen in de operatiekamers aan te pakken, hebben de ziekenhuizen in de regio Rotterdam-Rijnmond gekozen voor een gezamenlijke aanpak. In het project Innovatief opleiden OK onderzochten de ziekenhuizen samen innovatieve leermogelijkheden om in de beperkte ruimte van de operatiekamers meer op te leiden.
Opleiden vindt nu vooral op de werkplek plaats, waarbij een student tot aan diplomering groeiende verantwoordelijkheden krijgt. Door het anders aanbieden van de praktijkcomponent van de opleidingen, namelijk buiten de OK, kan de druk op de dagelijkse praktijk worden verminderd. Denk aan het faciliteren van extra praktijkleerruimtes waarbij, afgekeken van het onderwijs, maximaal gebruik wordt gemaakt van nieuwe technologieën zoals e-learning, simulatieonderwijs, skillslab en virtual reality. Drie leden van het regionale projectteam uit verschillende ziekenhuizen leggen uit waarom dit nieuwe opleiden niet alleen de werkvloer ontlast, maar ook meerwaarde heeft voor de student.
EPA
Een belangrijk onderdeel van de nieuwe curriculumstructuur zijn de EPA’s: Entrustable Professional Activities, ofwel opleiden via bouwstenen. Daarvoor bracht het projectteam in de eerste fase van het project met elkaar in kaart welke onderdelen van de opleiding de meeste impact hebben op het ontlasten van de werkvloer, hoe zij deze anders kunnen organiseren en welke leermiddelen hierbij passen. Francis van Neutegem (Manager OK IJsselland Ziekenhuis) is nauw betrokken bij het project Innovatief Opleiden waarbij gebruik gemaakt wordt van de EPA’s: “De EPA-structuur vormt niet de kern, maar wel een mooi handvat voor de inrichting van het innovatief opleiden. Het eigenlijke doel is om anders op te leiden, op een manier die past bij deze tijd en de huidige lichting studenten, en die de werkvloer ontlast. Een voordeel van de EPA-structuur is dat deze de student volgt, en niet de onderwijsstructuur. Zo kan iedereen in zijn eigen tempo leren.” Jeffrey Lemmers is als theorie opleider van Erasmus MC Academie een van de ‘bouwers’ van de nieuwe flexibele opleidingsstructuur: “Met de EPA’s willen we theorie en praktijk beter op elkaar aan laten sluiten. Het is een flinke transitie omdat we zowel de theorie als de toetsstructuur moeten aanpassen. We verwachten dat deze nieuwe manier van opleiden bijdraagt aan het behoud van studenten en dat zij met meer plezier en vertrouwen hun diploma halen.”
Opleiden buiten de OK
Fase twee van het project is onlangs afgesloten. Hier lag de nadruk op het vormgeven van de blauwdruk en de uitwerking van lesvoorbereidingsformulieren voor alle EPA’s. Deze maken het mogelijk om praktijklessen óók buiten de reguliere OK-praktijk te faciliteren, zoals in een skills lab of een leegstaande OK-ruimte. Francis: “Door alle technologische ontwikkelingen wordt het mogelijk om te leren in een simulatieomgeving, zoals ook gebeurt met het opleiden van piloten in de luchtvaart. Daardoor krijgen we letterlijk extra ruimte om het aantal opleidingsplekken te verhogen. Het maakt ook het leren leuker, want studenten kunnen nu van elkaar leren.” Pieter Reedijk, anesthesiemedewerker en werkbegeleider in Franciscus Gasthuis & Vlietland benadrukt de voordelen: “Op de OK’s is de werkdruk hoog door personeelstekort, maar ook omdat het inherent is aan het werken op een OK. Je bent tenslotte toch met mensenlevens bezig. Het veel kunnen oefenen in een veilige ruimte geeft studenten regie, vertrouwen en rust. Die kennis en kunde nemen ze mee terug naar de OK en komen daar beter beslagen ten ijs. Daardoor hoeven werkbegeleiders in de OK niet alle stappen meer voor te kauwen. De basis is al geleerd en dat neemt een stuk van de werkdruk weg.”
OLC Cube
In het Erasmus MC is het eerste skills lab op het OK-complex inmiddels een feit. Sinds half februari kunnen studenten veilig oefenen en van elkaar leren in de Cube, een simulatieruimte met verschillende OK-opstellingen en technologische zorg- en onderwijsinnovaties, zoals gaming, virtual reality en op afstand leren. Jeffrey: “Sinds deze ruimte in gebruik is, hebben we het aantal studenten voor de OK-opleiding kunnen verdubbelen. Dat is een harde noodzaak vanwege het personeelstekort. Opleiden in de Cube laat studenten in hun eigen tempo ervaren en leren. En dat werkt. Ik merk nu al in de theoretische lessen dat studenten die zijn opgeleid in de Cube verder zijn in hun denken. Ook de ervaring van de praktijkopleiders die lesgeven in de Cube is positief. Zij vinden het een leuke en krachtige manier om de interactie aan te gaan met meer studenten.”
Out-of-the-box
Het is de bedoeling dat de Cube in de toekomst ook voor andere ziekenhuizen te gebruiken is. Francis: “We kijken er naar uit om tijdens de implementatie van ons project gebruik te kunnen maken van de Cube. Want ook wij willen meer studenten aannemen en deze in een veilige simulatieomgeving laten leren. In ons ziekenhuis staan in de avonduren OK’s leeg die we ook kunnen gebruiken voor praktijklessen. Dat vergt wel de nodige flexibiliteit van opleiders en begeleiders, en misschien wel een cultuurverandering. Om de personeelstekorten op te lossen en de werkdruk te verlagen moeten we met elkaar out-of-the-box gaan denken.”
Implementatie
Na de voorbereidingsperiode is het nu tijd voor de implementatie. In deze derde fase richt het projectteam zich vooral op het faciliteren van de praktijkonderwijsruimten op alle locaties zodat er op meerdere locaties gestart kan worden met een pilot. Pieter: “Ik ben heel benieuwd wat fase 3 ons gaat brengen. Op ons OK-complex is er elke dag wel een lege ruimte waar we gebruik van kunnen maken. Er staat in ieder geval een gedegen basis van waaruit we het project ‘intern kunnen verkopen’ aan collega’s en managers. Sommige collega’s vragen zich in eerste instantie af of opleiden buiten de OK werkt, maar zodra je uitlegt dat studenten sneller inzetbaar zijn, zien ze daar de voordelen van. Het blijft natuurlijk zaak om hierover goed te communiceren met alle betrokkenen.”
Francis: ”Voor mij is de pilot geslaagd als de werkvloer straks positief verbaasd is over het hoge niveau van studenten die buiten de OK-setting zijn opgeleid. Het zal ook de nodige flexibiliteit vragen van begeleiders en gediplomeerden. Zo kan het door de EPA-structuur voorkomen dat er straks twee studenten op de OK staan, omdat studenten van niveau 5 beginnende studenten mogen begeleiden. Voor gediplomeerden betekent dat leren loslaten en vertrouwen geven, en de studenten ‘empoweren’.”
Regionale samenwerking
De drie projectgroepleden zijn het er over eens dat dit project niet zonder regionale samenwerking kan. Pieter: “De onderlinge samenwerking verloopt goed. Het is sowieso leuk om je collega’s uit de regio te spreken, contact te hebben op projectniveau en te horen hoe andere ziekenhuizen de nieuwe opleidingsstructuur aanpakken. Het geeft je handvatten om te bekijken hoe je de opleiding in je eigen ziekenhuis kunt verbeteren vanuit een gedeelde regionale basisstructuur. Francis: “Zolang de schaarste van personeel blijft, hebben we elkaar nodig. Gebruikmaken van elkaars krachten. Het is nog toekomstmuziek maar hoe mooi zou het zijn dat studenten straks in verschillende, gespecialiseerde ziekenhuizen kunnen leren. Daarvoor moeten we uit ons oude denken stappen.” Jeffrey deelt de toekomstvisie van Francis: “Ik kijk er erg naar uit tot een gezamenlijke manier van opleiden te komen. Bijvoorbeeld door studenten op bepaalde dagen vanuit verschillende ziekenhuizen EPA’s aan te bieden waarop zij zich kunnen inschrijven, zodat zij niet meer belemmerd worden door de vaste praktijkroutes in het eigen ziekenhuis.”
DUTCH
Het Rotterdamse project voor innovatief opleiden OK is landelijk niet onopgemerkt gebleven.
Jeffrey is als onderwijskundige en vanuit zijn ervaring met het schrijven van het innovatieve opleidingscurriculum ook betrokken bij het landelijke project DUTCH (Digital United Training Concepts for Healthcare). DUTCH heeft als doel vernieuwend, toekomstbestendig en sneller opleiden en blijven ontwikkelen van zorgprofessionals. Jeffrey: “Het is een parallel traject, maar er zijn ook verschillen. Zo focust het project van deRotterdamseZorg zich op de gehele EPA en richt DUTCH zich op die activiteiten van medewerkers die met simulatie getraind kunnen worden. DUTCH is ook bedoeld om straks te kunnen opschalen naar SEH- of IC-opleidingsactiviteiten. Ik leer veel van ons project van deRotterdamseZorg. Dat neem ik mee naar DUTCH, en ook weer andersom. Het is een mooie wisselwerking dus.”
Trots
DUTCH is inmiddels gestart met een pilot waarin het Erasmus MC, Franciscus Gasthuis & Vlietland en het Amphia ziekenhuis te Breda het simulatieonderwijs gaan testen en verder ontwikkelen. Ook wetenschappelijk onderzoek is een belangrijk onderdeel van de pilot. De leden van het projectteam zijn er trots op dat ‘hun project’ een opstap is voor de uitwerking op landelijk niveau. Jeffrey: “Ik geloof er heilig in dat simulatieonderwijs vanuit een gezamenlijke EPA-structuur de toekomst van opleiden is. We sluiten nu ook beter aan bij de belevingswereld van de studenten. Zij zijn gewend aan razendsnel en spelenderwijs informatie verwerken. Je houdt ze niet meer in de klas, achter de boeken. We moeten om!”
Programma Operatie Bezetting OK
Innovatief opleiden OK is één van de vier projecten van het programma OK van deRotterdamseZorg. In de regio Rotterdam-Rijnmond werken de ziekenhuizen samen aan het terugdringen van het personeelstekort in de operatiekamers in het programma Operatie Bezetting OK. Dit programma kent 4 projectlijnen:
Regionaal Opleiden OK: Verhogen van opleidingsrendement door gezamenlijke werving en selectie
Innovatief Opleiden OK: Het aantal opleidingsplekken vergroten door met innovatieve leervormen op te leiden buiten de OK
Regionaal Uitwisselen OK: Medewerkers wisselen tijdelijk van werkplek wat zorgt voor uitdaging en bijscholing waardoor uitstroom verminderd
Leerklimaat OK: Gezamenlijk werken aan een veilig en positief leerklimaat
Het programma wordt gefaciliteerd en ondersteund door de regionale werkgeversorganisatie deRotterdamseZorg. Kijk voor meer informatie op: deRotterdamseZorg.nl
Wil je meer weten over de EPA’s, bekijk dit animatiefilmpje.
Meer weten over DUTCH? – bekijk de website en dit filmpje.
